Forum: Problemy z ciśnieniem

Jakim aparatem mierzyć ciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszą chorobą cywilizacyjną. Nie należy się więc dziwić, że dostępnych jest tak wiele różnych urządzeń do pomiaru ciśnienia.

Nie wszystkie z nich są jednak równie wiarygodne jeśli chodzi o prezentowane wyniki pomiaru. Biorąc pod uwagę to, że 1—2 mm Hg różnice w pomiarze mogą decydować o rozpoznaniu choroby lub wpływać na ocenę skuteczności leczenia, warto zastanowić się nad wyborem właściwego sfigmomanometru.

Aparaty rtęciowe

Najpopularniejsze niegdyś aparaty rtęciowe zostały, z uwagi na toksyczność rtęci, wycofane z produkcji i obrotu dyrektywą Unii Europejskiej z 2007 roku (w Polsce zasady te, dotyczące również termometrów rtęciowych, zostały wdrożone 3 kwietnia 2009 roku). Wciąż jednak wolno używać wyprodukowanych wcześniej urządzeń, a nawet są one uważane za najlepsze i najdokładniejsze oraz lubiane przez lekarzy.

Jeżeli posiadacie Państwo stare aparaty rtęciowe i są one w dobrym stanie, a technika dokonywania nimi pomiaru nie stanowi dla Państwa problemu, nic nie stoi na przeszkodzie, by używać ich jeszcze przez jakiś czas. Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do termometrów rtęciowych ryzyko wydostania się toksycznego metalu z prawidłowo użytkowanego sfigmomanometru jest znikome.

Sfigmomanometry ze wskaźnikami zegarowymi

Alternatywą dla aparatów rtęciowych są nieautomatyczne sfigmomanometry ze wskaźnikami zegarowymi, które poza innym sposobem prezentacji wyniku nie różnią się niczym jeśli chodzi o technikę dokonywania pomiaru. Aparaty takie częściej się jednak rozregulowują i wymagają okresowego przeglądu oraz kalibracji.

Aparaty elektroniczne z mankietem na ramię lub nadgarstek


Najwygodniejsze do domowego użytku są aparaty elektroniczne z mankietem na ramię lub nadgarstek. Działają one jako aparaty półautomatyczne (mankiet pompujemy ręcznie za pomocą gruszki, jak w tradycyjnych urządzeniach, spuszczenia powietrza i pomiaru dokonuje już sam aparat) lub automatyczne (urządzenie samo pompuje mankiet, spuszcza powietrze i mierzy ciśnienie).

Z uwagi na prostotę obsługi właśnie te ostatnie są zalecane przez towarzystwa naukowe jako najwłaściwsze do samodzielnych pomiarów domowych. Aby urządzenia te były tak łatwe i przyjazne w obsłudze oraz wystarczająco dokładne muszą cechować się odpowiednim stopniem komplikacji elektronicznych mechanizmów pomiarowych, starannością wykonania i, co jest niestety z tym związane, stosunkowo wysoką ceną. Sytuacja taka prowadzi do zalewania rynku przez aparaty tańsze, ale niewystarczająco dokładne. Badaniem dokładności (wa***cją) dostępnych w handlu sfigmomanometrów elektronicznych zajmują się specjalne agencje.

Lista aktualnie dostępnych na rynku modeli, które przeszły taką weryfikację dostępna jest tutaj (sfigmomanometry z mankietem na ramię i sfigmomanometry nadgarstkowe). Decydując się na zakup automatycznego aparatu do mierzenia ciśnienia warto zatem sprawdzić czy wybrany model figuruje na powyższych listach.

Do niedawna sfigmomanometry nadgarstkowe były uważane za niewystarczająco dokładne, obecnie lista modeli zaaprobowanych do użytku znacznie się wydłużyła. Wciąż jednak większość dostępnych w handlu modeli nadgarstkowych nie przeszła wa***cji. Jeśli zależy nam na łatwości pomiaru zapewnianej przez aparat nadgarstkowy musimy szczególnie uważać wybierając model aparatu tak aby kosztem wygody nie stracić najważniejszej w tym przypadku precyzji i rzetelności pomiaru.

Jak działa aparat do mierzenia ciśnienia tętniczego

Urządzenie do pomiaru ciśnienia tętniczego zwane sfigmomanometrem, a popularnie aparatem do mierzenia ciśnienia (ciśnieniomierzem), zostało skonstruowane w 1896 roku przez włoskiego pediatrę Scipiona Riva-Rocciego.

Samo pojęcie ciśnienia tętniczego krwi było znane medycynie już wcześniej, ale jego pomiaru dokonywano poprzez otwarcie naczynia tętniczego i wypływ krwi do szklanej rurki z podziałką.

Metoda Riva-Rocciego, wykorzystująca nadmuchiwany mankiet połączony z wyskalowaną rurką wypełnioną rtęcią, umożliwiła łatwe, bezpieczne i bezbolesne pomiary wartości ciśnienia i przyczyniła się do rozwoju całej nauki o nadciśnieniu tętniczym. Dla upamiętnienia włoskiego uczonego, wynik pomiaru dokonywanego sfigmomanometrem do dzisiaj określa się od jego nazwiska jako wartość RR.

Metoda Riva-Rocciego polegała na badaniu tętna poniżej nadmuchanego mankietu, z którego stopniowo spuszczano powietrze – w momencie, gdy wartość ciśnienia w mankiecie spadała poniżej ciśnienia skurczowego krwi, w badanej tętnicy pojawiał się przepływ, a badający zaczynał wyczuwać tętno. Odczytana w tym momencie na skali wartość ciśnienia w mankiecie była równa wartości ciśnienia skurczowego krwi.

Metoda Riva-Rocci nie umożliwiała pomiaru ciśnienia rozkurczowego – stało się to możliwe dopiero po modyfikacji metody dokonanej przez Rosjanina – Mikołaja Korotkowa, który zastąpił badanie tętna osłuchiwaniem tętnicy poniżej mankietu. Przepływowi krwi przez naczynie towarzyszą bowiem zjawiska osłuchowe (słyszalne jako stuki – tzw. tony Korotkowa) - przez cały ten okres gdy ciśnienie w mankiecie już umożliwia przepływ krwi, ale wciąż uciska ścianę naczynia – innymi słowy gdy jest niższe od ciśnienia skurczowego a wyższe od rozkurczowego.

Choć rurkę z rtęcią, z przyczyn bezpieczeństwa, zastąpiono wskaźnikiem zegarowym, a później wyświetlaczem ciekłokrystalicznym, a ludzkie ucho w aparatach pół- i automatycznych zastąpiły czujniki oscylometryczne i mikrofon, to współczesne sfigmomanometry wykorzystują wciąż mającą ponad sto lat metodę Riva-Rocciego i Korotkowa.

Pomiar ciśnienia tętniczego krok po kroku

Pomiar ciśnienia tętniczego aparatem sprężynowym

Przystępując do pomiaru ciśnienia tętniczego aparatem sprężynowym, zakładamy mankiet aparatu na odsłonięte ramię, około 2—3cm powyżej zgięcia łokciowego, tak aby ściśle przylegał do ramienia.
Po założeniu mankietu wyczuwamy tętno w zgięciu łokciowym i zaczynamy stopniowo wypełniać mankiet powietrzem za pomocą gumowej gruszki.
Gdy poczujemy, że tętno w zgięciu łokciowym zanika, dopompowujemy nieco powietrza, tak by ciśnienie w mankiecie wzrosło o dalsze 20 mm Hg.
Następnie przykładamy słuchawkę w miejscu, w którym wyczuwaliśmy tętno i zaczynamy bardzo powoli wypuszczać powietrze z mankietu, odkręcając zawór gumowej gruszki.
W momencie, gdy w słuchawkach usłyszymy pierwsze stuknięcia, możemy odczytać na skali wartość ciśnienia skurczowego.
Moment, w którym przestajemy je słyszeć, odpowiada wartości ciśnienia rozkurczowego.


Uwaga! Metoda ta jest dokładna, ale jej wynik zależy od umiejętności badanego.

Pomiar ciśnienia tętniczego za pomocą sfigmomanometru elektronicznego

Pomiar ciśnienia tętniczego za pomocą sfigmomanometru elektronicznego jest prostszy i ogranicza się zwykle do prawidłowego założenia mankietu oraz naciśnięcia przycisku na aparacie – gotowy wynik pomiaru jest wyświetlany na ekranie.
Pomiar ciśnienia tętniczego za pomocą ciśnieniomierza nadgarstkowego

Choć istnieją aparaty mierzące ciśnienie na nadgarstku, jedynie kilka ich modeli *** się wystarczającą dokładnością. Używając ciśnieniomierza nadgarstkowego należy pamiętać o trzymaniu badanego nadgarstka na poziomie serca – najłatwiej po prostu przyłożyć nadgarstek z aparatem do przedniej powierzchni klatki piersiowej na poziomie serca.

Dla celów domowej kontroli warto dokonywać pomiarów ciśnienia tętniczego przez kilka kolejnych dni, dwukrotnie w ciągu dnia (rano przed zażyciem leków i wieczorem, o stałej porze), a uzyskane wyniki odnotowywać w zeszycie.

Jak mierzyć ciśnienie tętnicze

Podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego i oceny skuteczności leczenia jest pomiar ciśnienia tętniczego. Istnieje wiele typów aparatów do mierzenia ciśnienia (sfigmomanometrów, czyli ciśnieniomierzy), wszystkie one jednak działają na podobnej zasadzie.

Choć sama technika pomiaru jest prosta, dla uzyskania wiarygodnego wyniku należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

Pomiar ciśnienia tętniczego powinien odbywać się w warunkach spoczynkowych, tzn. po co najmniej 5-minutowym odpoczynku w pozycji siedzącej.
Pomieszczenie, w którym dokonuje się pomiaru, powinno być miejscem spokojnym, o temperaturze pokojowej.
Pomiar nie powinien być bezpośrednio poprzedzony spożyciem posiłku, czy wypaleniem papierosa, a pacjent w chwili pomiaru nie powinien być zdenerwowany.
Bardzo istotny jest dobór średnicy mankietu do wielkości ramienia – u osób o grubym ramieniu należy stosować szersze mankiety (zbyt wąski mankiet zawyża wartości ciśnienia tętniczego).
Przy pierwszorazowym badaniu należy dokonać pomiaru ciśnienia na obu ramionach, a kolejne pomiary wykonujemy na tym ramieniu, na którym stwierdziliśmy wyższe wartości ciśnienia. Jeśli nie stwierdzono różnicy ciśnień pomiędzy ramionami, kolejne pomiary należy wykonywać na ręce niedominującej (czyli u praworęcznych po stronie lewej).
Pacjent w trakcie pomiaru powinien pozostawać w pozycji siedzącej, łokieć badanej kończyny powinien być podparty, a ramię znajdować się na wysokości serca.


Choć stosowane niegdyś aparaty rtęciowe zostały ze względów bezpieczeństwa wycofane, stosowaną jednostką wielkości ciśnienia nadal pozostaje milimetr słupa rtęci (mm Hg). Obecnie do dyspozycji mamy sfigmomanometry sprężynowe (z tarczą przypominającą zegar) – wymagające stosowania słuchawek i elektroniczne (z wyświetlaczem cyfrowym) – półautomatyczne lub automatyczne.

Najczęstsze błędy podczas pomiaru ciśnienia

Wybór aparatu do pomiaru ciśnienia tętniczego ma kluczowe znaczenie. Jeśli stosowany sfigmomanometr (ciśnieniomierz) jest niedokładny, nawet szczegółowe przestrzeganie właściwej techniki pomiaru nie będzie miało znaczenia dla uzyskania właściwego wyniku.

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą, którą rozpoznajemy i stopniujemy w oparciu o konkretne wartości liczbowe pomiarów – pomyłka o 2 mm Hg może decydować o wdrożeniu lub modyfikacji leczenia. Decyzji takich wprawdzie nie podejmujemy na podstawie pojedynczego pomiaru – błąd wywoływany przez aparat będzie jednak powtarzał się w kolejnych pomiarach.

Ciśnienie tętnicze zmienia się cały czas w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne oraz stan naszego organizmu. Pomiaru powinniśmy dokonywać w warunkach standardowych – w spokoju, ciszy, neutralnej temperaturze.
Nie wolno mierzyć ciśnienia bezpośrednio po wysiłku, posiłku lub paleniu papierosów.

Należy pamiętać, że również gorączka, ból czy stres mogą zmienić wartość ciśnienia tętniczego.

Istotne znaczenie ma właściwe położenie ręki w trakcie pomiaru ciśnienia tętniczego. Łokieć powinien być podparty, ramię powinno znajdować się na wysokości serca, a mięśnie badanej kończyny należy rozluźnić.
Położenie ramienia poniżej poziomu serca może zawyżać wartości ciśnienia, a uniesienie - zaniżać. W obu przypadkach wahania sięgają 10 mm Hg. Ma to szczególne znaczenie w przypadku aparatów nadgarstkowych – badana ręka nie może być opuszczona – nadgarstek z aparatem powinien być oparty o przednią powierzchnię klatki piersiowej na poziomie serca.

Często popełnianym błędem jest również niedostosowanie rozmiarów mankietu do obwodu ramienia. Mankiet zbyt krótki lub zbyt wąski zwiększa wartość pomiaru, a zbyt długi lub szeroki skutkuje pomiarem fałszywie zaniżonym. Badane ramię powinno być odsłonięte i nie uciśnięte ciasnym rękawem.

Używając aparatów nieautomatycznych warto pamiętać o odpowiednim tempie spuszczania powietrza z mankietu. Zbyt szybkie spuszczenie powietrza skutkuje zaniżeniem wartości ciśnienia skurczowego i zawyżeniem wartości ciśnienia rozkurczowego. Błąd ten jest szczególnie nasilony u osób z zaburzeniami rytmu serca. Przesadnie powolne zmniejszanie wypełnienia mankietu może z kolei skutkować reakcją stresową u badanego. Jeśli pompujemy mankiet samodzielnie, nie należy tego robić ręką badaną.

Pomiaru dokonujemy z reguły na kończynie górnej niedominującej (u praworęcznych na lewej, u leworęcznych na prawej). W przypadku pomiaru pierwszorazowego zaleca się dokonanie pomiaru na obu kończynach górnych i, jeśli wartości różnią się istotnie, kolejnych pomiarów należy dokonywać konsekwentnie po tej stronie, po której ciśnienie było wyższe.

Kiedy warto zmierzyć ciśnienie i jak interpretować wyniki

Zawsze warto mierzyć ciśnienie tętnicze. Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszą chorobą układu sercowonaczyniowego, a 1/3 chorych nie wie o swojej chorobie. Większość chorych nie skarży się na żadne typowe dolegliwości i dowiaduje się o nadciśnieniu dzięki rutynowemu badaniu lekarskiemu.

Istnieją oczywiście objawy sugerujące występowanie nadciśnienia. Należą do nich:

bóle i zawroty głowy
kołatanie i ból w okolicy serca
pobudzenie
duszność
męczliwość.


W przypadku występowania takich dolegliwości zawsze warto dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego, choć mogą one nie mieć z nadciśnieniem nic wspólnego.

Zasadniczo u osób po 30. roku życia zaleca się rutynową kontrolę ciśnienia tętniczego nie rzadziej niż raz w roku. Jeżeli zmierzone wartości zawierają się w zakresie ciśnienia wysokiego prawidłowego (ciśnienie skurczowe 130—139 mm Hg lub rozkurczowe 85—89 mm Hg), to kontrolne pomiary zalecane są co najmniej co 6 miesięcy.

Pojedynczy pomiar osiągający lub przekraczający granicę normy dla nadciśnienia (140/90 mm Hg) nie stanowi jeszcze podstawy do rozpoznania choroby. Dopiero powtarzające się pomiary, wykazujące wysokie wartości ciśnienia, pozwalają lekarzowi postawić diagnozę. Wychwycenie nadciśnienia odpowiednio wcześnie nie tylko przyczynia się do ograniczenia wywołanych przez nie szkód w organizmie, ale daje też możliwość odroczenia włączania leków i pozwala na podjęcie próby normalizacji ciśnienia poprzez samą modyfikację stylu życia.

Cenne spostrzeżenia dużo osób robi błędy podczas mierzenia ciśnienia a potem są źle zinterpretowane wyniki.

W celu potwierdzenia rozpoznania nadciśnienia lub przy wprowadzeniu zmian w leczeniu farmakologicznym, do potwierdzenia ich skuteczności zaleca się wykonanie pomiarów przez kilka dni roboczych w okresie 1 tygodnia, 2 razy dziennie:

1.Dwukrotnie rano - przed śniadaniem, przed zażyciem leków.
2.Dwukrotnie wieczorem - przed kolacją.

Warto dodatkowo zmierzyć ciśnienie w przypadku odczuwania dolegliwości, które mogą wiązać się z nagłym wzrostem lub obniżeniem ciśnienia (szum w uszach, ból głowy, zawroty głowy, mroczki przed oczami, dyskomfort w klatce piersiowej).

Każdy pomiar ciśnienia należy odnotować w dzienniczku samokontroli, o który można poprosić prowadzącego lekarza lub samodzielnie przygotować np. według podanego wzoru.