Wszystko, co musisz wiedzieć o zwężeniu zastawki aortalnej

Stenoza aortalna jest najczęściej spotykaną wadą zastawkową, oprócz tego jest ona – obok nadciśnienia tętniczego oraz choroby wieńcowej – ogólnie jednym z najbardziej rozpowszechnionych schorzeń serca. Jednostka przez długi nawet czas może nie dawać żadnych objawów, mimo to zachodzić mogą wtedy u chorego nieodwracalne zmiany, których skutkiem może być nawet nagły zgon. Kto jest najbardziej zagrożony wystąpieniem zwężenia zastawki aorty i jakie objawy sugerują konieczność udania się do lekarza?

Reklama

Spis treści:

Przyczyny stenozy aortalnej
Objawy stenozy aortalnej
Diagnostyka przy podejrzeniu stenozy aortalnej
Leczenie stenozy aortalnej

Zastawka aortalna zlokalizowana jest pomiędzy lewą komorą serca a aortą i jej funkcją jest regulowanie przepływu krwi. W czasie skurczu komór serca zastawka jest otwarta, co umożliwia napływ krwi z lewej komory do głównej tętnicy organizmu, w czasie rozkurczu komór zastawka aortalna jest z kolei zamknięta, co zapobiega cofaniu się krwi. Z biegiem mijających lat życia płatki zastawek mogą ulegać różnym procesom patologicznym, czego skutkiem może być zwężenie zastawki aorty. Problem jest spotykany dość często – szacuje się, że stenoza aortalna występuje u około 2% osób mających powyżej 65 lat. Ogólnie zwężenie zastawki aorty jest najczęściej spotykaną wadą zastawkową serca.

Przyczyny stenozy aortalnej

Zwężenie zastawki aorty może być nabyte lub wrodzone. Do wrodzonej stenozy aortalnej dochodzi przede wszystkim u osób, które przyjdą na świat z dwupłatkową zastawką aorty, zdecydowanie jednak częściej opisywana wada zastawkowa rozwija się w trakcie życia pacjenta. Podstawową przyczyną stenozy aortalnej jest miażdżyca, której skutkiem może być wapnienie elementów zastawki aortalnej – to właśnie z tego powodu wadę stwierdza się przede wszystkim u osób starszych. W przeszłości za znaczną część przypadków jednostki odpowiadała gorączka reumatyczna, obecnie jednak – ze względu na spadek częstości występowania tej choroby – stenoza aortalna rzadko jest jej konsekwencją.

Wyróżnić można szereg czynników, które zwiększają ryzyko zwężenia zastawki aorty – są nimi:

płeć męska,
zaawansowany wiek,
palenie tytoniu,
nadczynność przytarczyc,
cukrzyca,
niewydolność nerek,
dyslipidemia,
nadmierna masa ciała.

Objawy stenozy aortalnej

Skutkiem zwężenia zastawki aorty są trudności z wypompowywaniem krwi z lewej komory serca. Mówiąc obrazowo, w takiej sytuacji lewa komora musi pracować zdecydowanie intensywniej niż w sytuacji, gdy ujście zastawki ma prawidłowe wymiary. Dochodzi do przeciążenia ciśnieniowego, przez które następuje koncentryczny przerost mięśniówki komory. Następstwem zwiększenia masy komórek mięśniowych serca jest wzrost ich zapotrzebowania na tlen – wtedy, gdy krążenie wieńcowe jest niezmienione, prowadzić to może do niedostatku dostaw tlenu do pewnych rejonów serca. W takich sytuacjach może pojawiać się podstawowy objaw stenozy aortalnej, którym jest ból dławicowy. U chorych ze znacznym zwężeniem zastawki aorty występować mogą inne jeszcze dolegliwości, takie jak m.in.:

kołatania serca,
zawroty głowy,
omdlenia,
duszność,
zaburzenia widzenia.

Warto tutaj wyraźnie zaznaczyć, że stenoza aortalna przez długi nawet czas przebiegać może bez- lub skąpoobjawowo. Możliwość takiego przebiegu choroby czyni ją bardzo groźną – nawet bowiem wtedy, gdy chory nie doświadcza żadnych dolegliwości, w jego sercu mogą zachodzić opisane wyżej, nieodwracalne zmiany. To z tego właśnie powodu aż tak istotne jest, by pacjenci z nawet niewielkiego natężenia objawami udawali się do lekarza – odpowiednie badania umożliwią rozpoznanie ewentualnej stenozy aortalnej i wdrożenie chorym odpowiedniego dla nich leczenia.

Diagnostyka przy podejrzeniu stenozy aortalnej

Pewne nieprawidłowości, które mogą świadczyć właśnie o zwężeniu zastawki aorty, lekarz jest w stanie stwierdzić już podczas standardowego badania przedmiotowego. Mowa tutaj o szmerze skurczowym (najgłośniejszym w prawej drugiej lub trzeciej przestrzeni międzyżebrowej), przesuniętym w lewo i w dół uderzeniu koniuszkowym czy leniwym tętnie na obwodzie. Do rozpoznania stenozy aortalnej konieczne jest jednak wykonanie pewnych badań – wśród typowo zlecanych wymienić można:

EKG,
RTG klatki piersiowej,
echokardiografię.

Stenoza aortalna, fot. panthermedia

Zasadniczo największe znaczenie w diagnostyce zwężenia zastawki aorty odgrywa badanie echokardiograficzne. To właśnie dzięki niemu możliwe jest chociażby ustalenie stopnia wady zastawkowej. Prawidłowo powierzchnia ujścia zastawki aorty wynosi ponad 2,5 cm², gdy zaś u chorego sięga ona:

powyżej 1,5 cm² – rozpoznawana jest łagodna stenoza aortalna,
od 1 do 1,5 cm² – odpowiada to umiarkowanemu zwężeniu zastawki aorty,
poniżej 1 cm² – oznacza to ciężką stenozę aortalną.

Rozpoznawanie stenozy aortalnej jest istotne nie tylko dlatego, że właściwe leczenie wady może prowadzić do ustąpienia dręczących chorych dolegliwości. Przy zaniechaniu leczenia dochodzić może bowiem do powikłań zwężenia zastawki aorty, którymi mogą być m.in. zaburzenia rytmu serca, infekcyjne zapalenie wsierdzia, niewydolność serca, a nawet i nagły zgon sercowy.

Leczenie stenozy aortalnej

Podstawową rolę w leczeniu zwężenia zastawki aorty odgrywają zabiegi chirurgiczne. Przeprowadzane są one jednak u chorych z ciężką stenozą aortalną oraz wtedy, gdy wada skutkuje bardzo nasilonymi dolegliwościami. Wykorzystywane są różne zabiegi, takie jak przezcewnikowe wszczepienie zastawki aortalnej czy walwulotomia balonowa. Pacjentom wszczepiane mogą być zarówno zastawki biologiczne, jak i sztuczne – wybór uzależniony jest od wielu czynników (m.in. od przewidywanej współpracy pacjenta po zabiegu – zastawki biologiczne nie wymagają długotrwałego stosowania leków przeciwkrzepliwych, w przypadku zastawek sztucznych zachodzi już natomiast taka konieczność).

U pacjentów z łagodną, skąpoobjawową postacią stenozy aortalnej wystarczającą metodą leczenia może być leczenie zachowawcze. Stosowane bywają w tym przypadku takie leki, jak m.in. środki moczopędne czy leki hipotensyjne z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny lub sartanów. Pacjentom zalecane jest także podjęcie oddziaływań, dzięki którym zniwelowane zostanie ryzyko pogłębiania się wady – takowymi mogą być rzucenie palenia papierosów, redukcja masy ciała czy leczenie dyslipidemii. Warto tutaj podkreślić, że chorzy muszą pozostawać pod stałą opieką kardiologa – może bowiem stać się tak, że wada zastawkowa z biegiem czasu stanie się bardziej zaawansowana i może zaistnieć wtedy konieczność przeprowadzenia leczenia operacyjnego.